Het Elzassers huis Klipfel is 200 jaar oud. Het is ouder dan... België en het overleefde meerdere Frans-Duitse en Wereld-oorlogen. Klipfel is ook niet zomaar een huis uit de Elzas. Het is het belangrijkste domein in het stadje Barr, bekend om zijn Grand Cru-wijngaard Kirchberg de Barr.

Een van de grote namen van de gemeente Barr in de Elzas is het Domaine Klipfel. De familie Klipfel bleef aan het roer van dit domein tot in het jaar 2016. Toen zorgde de Franse erfbelasting voor te veel roet in het eten van de nazaten die besloten om de wijngaarden en de wijnmakerij te verkopen aan de familie Helfrich, die ook het wijnmerk Klipfel overnam. We mogen ook gerust schrijven dat het verhaal op dat ogenblik tegelijk een nieuwe impuls krijgt: zopas werden op de Grand Cru-wijngaarden van Kirchberg (gemeente Barr) twee nieuwe Pinot-noit percelen aangeplant die over enkele jaren gebotteld zullen worden als 'Pinot Noir Grand Cru Kirchberg de Barr', iets wat de voorouders van Klipfel zelfs nooit hadden kunnen bevroeden.  

Ter gelegenheid van het 200-jarige jubileum werden enkele erg zeldzame flessen uit de historische kelders geopend: een droge Riesling 1942 ‘Clos Zisser’, een laat geplukte Sylvaner van 1959, een Pinot gris ‘Freiberg’ 1971 en een Gewürztraminer ‘Clos Zisser’ 1989 in magnum. Die bespreken we (ingetogen en onder indruk van de geschiedenis) hieronder:

• Domaine Klipfel Sylvaner 1959

De eerste wijn was meteen een verrassing van formaat. Complex, harmonieus en geraffineerd en lang niet versleten. 1959 was een warm jaar waarin men de Sylvaner op de koop toe pas eind oktober oogstte. Resultaat: een 'Vendanges Tardives' van Sylvaner. Een zoete wijn dus. Maar zoals men in de Elzas zegt: 'le vin mange ses sucres au fil des années'. Een wijn eet zijn eigen suikers op doorheen de jaren. Dat is chemisch gesproken niet juist. Het suikergehalte blijft hetzelfde vermits de gisten uitgewerkt zijn. Maar de suikers smaken wel minder dominant en beter verweven doordat de zuren meer op de voorgrond treden.

• Domaine Klipfel Riesling 1942 'Clos Zisser'

De tweede wijn was om verschillende redenen nog zeldzamer dan de eerste. Om te beginnen is hij ouder, maar hij komt ook nog uit een oorlogsjaar. Er waren toen veel hongerigen die druiven aten en er waren geen mannen beschikbaar om wijn te maken. Hier gebeurde het toch. Vrouwen oogstten (naar verluidt begin oktober) wat er te oogsten viel en maakten er een droge (!) riesling van. Door gebrek aan glas in de oorlog belandde de wijn in blauwe flessen zonder 'ziel' (zie foto). De wijn proefde nog bijzonder fris: perfect droog met hints van citroen. Heerlijk beschermd door het hoge natuurlijke zuurgehalte.

• Domaine Klipfel Pinot Gris 1971 'Freiberg'

Een kleinood voor de echte liefhebbers van Pinot gris. Zoals bekend wordt Pinot gris in de Elzas doorgaans lichtzoet gevinifieerd, maar hier kreeg men echt de indruk dat wijn zijn suikers had verteerd. Geen toetsen van acacia of honing, maar eerder hints van tarwe en gerst met op het einde een vleugje lindethee. Verbluffend.

• Domaine Kipfel Gewürztraminer SGN 1989 'Clos Zisser' Magnum

Deze wijn werd niet toevallig gekozen en evenmin toevallig werden er een aantal magnums geproduceerd. Dat laatste is erg zeldzaam omdat de Sélection de Grans Nobles doorgaans in kleine 50 cl flessen wordt gebotteld. Waarom een 1989? Omdat dit jaar bekend staat als hét botrytis-jaar. De wijn ontwikkelde behalve hints van gekonfijte lychee ook aroma's van tarwe en brioche, de textuur is heerlijk vetjes en de afdronk onnoemelijk lang. Dat de wijn zulke potentie had verleidde de wijnmaker om de magnums boven te halen...

(lees verder onder de foto, Klipfel Riesling Clos Zisser 1942)

Pinot noir Grand Cru

Het grote nieuws in de Elzas is vanzelfsprekend de aangekondige introductie van Grand Cru wijngaarden voor Pinot noir. Na het succes van de crémant d'Alsace zou dit een nieuwe belangrijke 'gamechanger' kunnen worden voor de regio. Het is niet zo dat de status van sommige bestaande Pinot noir-wijngaarden zal verhoogd worden tot grand cru. Nee, het aantal grand cru wijngaarden en de oppervlakte ervan blijft ongewijzigd. Wijnbouwers moeten dus zelf een nieuwe bestemming geven aan hun wijngaarden. Concreet zullen ze andere wijnstokken moeten verwijderen om er Pinot noir aan te planten. In praktijk zien we dat het vooral de Pinot gris en de Gewürztraminer zijn die plaats moeten ruimen.

Wanneer komen ze op de markt? Goede vraag. Antwoord: in principe ten vroegste begin 2025, maar wellicht nog later. Het reglement dat voorziet in beperkte opbrengsten en een minimum aanplant van 4.500 stokken per ha, werd pas in 2023 goedgekeurd. Dat betekent dat de wijn na de oogst en een vinificatie en rustperiode van 12 maand (vatrijping is niet verplicht) dus pas ten vroegste begin 2025 op de markt komt. Maar dat zal enkel gelden voor de wijnbouwers die uitzonderlijk al Pinot noir hadden aangeplant in grand cru wijngaarden, ondanks het feit dat dat toen geen extra marktwaarde opleverde. We mogen immers niet vergeten dat een wijnstok pas vanaf het vierde jaar bruikbare druiven oplevert voor de productie van wijn.

Kan het in elke grand cru-wijngaard? Het antwoord is nee. Er zijn voorlopig maar drie grand cru's geselecteerd voor de Pinot noir: Kirchberg de Barr (in Barr dus), Hengst (in Wintzenheim) en over enkele jaren ook Vorbourg (in Rouffach).

Bij Domaine Klipfel, met wijngaarden op Kirchberg, is de boodschap niet in dovemansoren gevallen. Zoals u op de foto onder kan zien werden zopas Pinot noir stokken aangeplant. Volgens verantwoordelijk oenoloog Nicolas Haeffelin zal de consument nog wat geduld moeten oefenen. Begin 2030 kunnen we, als alles goed gaat, voor het eerst een Domaine Klipfel Kirchberg de Barr Grand Cru Pinot noir proeven...