De oogst is het hoogtepunt voor elke wijnbouwer, eindelijk kan hij de vruchten plukken van een jaar hard werken. Maar het is ook een erg spannende tijd. De wijnbouwer moet snel belangrijke beslissingen nemen die bepalend zullen zijn voor de kwaliteit van zijn wijnen.  

Oogsttijd 

De druivenoogst, die plaatsvindt wanneer de druiven rijp zijn, is de grote finale van de vegetatieve cyclus. Op het noordelijk halfrond vindt de oogst meestal plaats van augustus tot oktober. Als gevolg van de klimaatopwarming vallen de oogstdata steeds vroeger en in uitzonderlijke gevallen kan de oogst al begin juli plaatsvinden. In Frankrijk wordt de start van de druivenoogst officieel afgekondigd per decreet, ook bekend als ‘Le ban des vendanges’, een uitstekend voorwendsel ook om lokale wijn- en andere feesten te organiseren.  

Op het zuidelijk halfrond (Chili, Argentinië, Nieuw-Zeeland, Australië ...) oogsten de wijnbouwers in het voorjaar van februari tot april. In het noordoosten van Brazilië zijn er zelfs meerdere oogsten per jaar. In Petrofina, middenin de dorre woestijnprovincie Pernambuco, 500 km van Recife, volgen de wijngaarden geen jaarlijkse cyclus: de druiven worden twee tot drie keer per jaar geoogst! In dit hete en constant droge klimaat, duurt de vegetatieve cyclus van de wijnstok (de periode tussen de snoeitijd en de oogst van de druiven) ongeveer 110 dagen. Onmiddellijk na de oogst worden de wijnstokken al gesnoeid om de nieuwe groeicyclus te laten opstarten. Elke wijnstok wordt hier gemiddeld om de 140 à 150 dagen geoogst.  Er is dus geen rustperiode die samenvalt met de winter zoals bij ons. Wijndomeinen met vergelijkbare groeiomstandigheden zijn ook opgestart in Venezuela, India en Thailand, waar zowat elke dag van het jaar druiven kunnen worden geoogst.  

De ideale oogstdatum 

In principe oogst men 100 dagen na het begin van de bloemzetting. Maar in praktijk is het natuurlijk niet zo eenvoudig om het ideale plukmoment te bepalen. Veel factoren beïnvloeden de oogstdatum. Bijvoorbeeld: het druivenras (soms is er wel een maand verschil tussen vroege en late druivensoorten), de hoogteligging (een wijngaard op een helling zal in verschillende fases geoogst worden), blootstelling aan de zon (percelen op het zuiden zullen eerder geoogst worden dan percelen op het noorden), bodemtype (hete, kleiachtige terroirs worden eerder geoogst dan koelere terroirs met kalksteen), de klimatologische omstandigheden van het wijnjaar of weersvoorspellingen (de aankondiging van een regenperiode kan de wijnbouwer dwingen zijn oogst te vervroegen om het risico op grijsrot te vermijden), enz... 

Hoe rijp is rijp? 

Het exacte oogstmoment bepalen is een delicate evenwichtsoefening. Wijnboeren moeten jongleren met drie rijpheidsindicatoren die helaas niet altijd gelijklopen: 

- Technologische rijpheid, die overeenkomt met de balans tussen zuurgraad en suikergehalte (die het alcoholgehalte bepaalt) van het druivensap; 

- Fenolische rijpheid, die rekening houdt met de kleur en met de tannine die aanwezig is in schil en druivenpitten; 

- Aromatische rijpheid, die kan worden uitgedrukt door de concentratie van aroma's die specifiek zijn voor elke druivensoort. 

Analytische instrumenten 

Er zijn twee technieken beschikbaar voor de wijnmaker om de verschillende stadia van rijpheid te bepalen. De analytische techniek bestaat uit het meten van het suikergehalte met een spectrometer of in het laboratorium, het meten van de zuurgraad en het gehalte aan fenolische verbindingen.  

De ervaren wijnmaker zal echter ook vertrouwen op zijn eigen smaak. Elke ochtend doorkruist hij de percelen om willekeurig druiven te plukken uit verschillende delen van de wijngaard en op verschillende hoogtes van de trossen, om ze vervolgens te proeven en tussen zijn vingers te pletten om de consistentie en kleur van de schillen te beoordelen. 

Wit vroeger dan rood 

Over het algemeen worden witte druivensoorten vroeger geoogst dan rode. Bij het maken van witte wijn ligt de nadruk op frisheid en levendigheid. Daarom zoeken we eerder naar een interessante zuurtegraad dan naar alcoholgehalte en fenolische rijpheid. 

Mechanische versus handmatige oogst 

Pleitbezorgers van de handmatige oogst hechten veel belang aan de precisie waarmee de oogst gebeurt. Betere trossen kunnen meteen aan de stok gescheiden worden van de mindere, beschadigde of onrijpe trossen. Men haalt ook makkelijker bladeren en takken xeg van tussen de trossen. De oogstmachine, waarvan de technologie de laatste tijd enorm is verbeterd, houdt geen rekening met de menselijke factor maar biedt meer flexibiliteit. Hij is altijd beschikbaar, kan veel sneller oogsten en kan 24 uur per dag werken. De machine wordt vooral gebruikt in warme regio's om 's nachts te oogsten, zodat de druiven frisser in de wijnmakerij belanden. 

Het oogstjaar 2024 

De oogst van 2024 dreigt een wat bittere nasmaak te geven in sommige Franse wijnregio’s. Heel wat sectoren werden getroffen door de grillen van de weergoden en in de nasleep daarvan doken er wijngaardziekten op. Het Franse ministerie van Landbouw schat het productieverlies op meer dan 13% ten opzichte van 2023. Frankrijk dreigt zijn titel als 's werelds grootste wijnproducent te verliezen aan Italië. Voorjaarsvorst, verwoestende hagel en stortregens hebben geen enkele regio gespaard. De vochtigheid die in alle wijnstreken wordt waargenomen, verklaart het coulure-fenomeen tijdens de bloei (val van bloemen en jonge bessen) en verder ook van meeldauw, een ziekte veroorzaakt door een schimmel die lichtgroene en bruine vlekken veroorzaakt op het gebladerte, dat uiteindelijk uitdroogt.