Nooit meer onnodig rondjes rijden op zoek naar een parkeerplaats, niet meer wachten voor een rood verkeerslicht als je de enige bent op het kruispunt. Dit is nu al mogelijk door slimme technologische toepassingen die de stad leefbaarder (kunnen) maken. Maar het ziet ernaar uit dat we deze toepassingen nog sneller in onze wijngaarden zullen zien dan op het volgende kruispunt.

De digitale revolutie is in feite al jaren gaande in de landbouw en in het bijzonder de wijnbouw. Wijngaarden onderhouden en managen is erg arbeidsintensief. Daarnaast zijn er nog de factoren die men niet kan incalculeren: grillige weersomstandigheden op korte en de verandering van het klimaat op langere termijn. Dat alles bij elkaar maakt het proces van wijn maken behoorlijk complex. Om de onvoorspelbaarheid van Moeder Natuur het hoofd te kunnen bieden en om de kwaliteit en productie van wijn naar een zo hoog mogelijk niveau te tillen, grijpen steeds meer wijnbouwers naar innovatieve, digitale middelen.

Drones en sensoren in de wijngaard
Waar men voorheen alleen de beschikking had over satellietbeelden geven tegenwoordig sensoren en drones in combinatie met draadloze communicatietechnologie een nauwkeurig en degelijk beeld van de staat van de wijngaard. Zo kan je bijvoorbeeld via dronebeelden de kleur van de blauwe druiven zien veranderen (véraison). Dit is waardevol om te weten, want het geeft niet alleen de start van het rijpingsproces aan, maar het is tevens een indicatie voor het moment van de pluk. In wijnbouw is timing essentieel. Dus hoe exacter de data, des te beter de wijn.

De belangrijkste parameters in de wijnbouw zijn temperatuur, wind(richting), hoeveelheid neerslag, bodemgesteldheid, vochtigheid en blootstelling aan de zon. Allemaal factoren die meetbaar zijn. Als je accurate informatie hebt, dan weet je dus hoe de druiven rijpen. Je kan ook zien wanneer bladeren weggeknipt moeten worden, zodat de trossen meer zon en lucht krijgen (het zogenaamde canopy management). Niet alleen de groei van de wijnstok is zo te volgen. Maar ook is in een vroeg stadium schimmel in de wijngaard beter zichtbaar, zodat de wijnboer tijdig kan anticiperen. Van het beroemde Spaanse wijnhuis Codorníu is bekend dat zij door inzet van intelligente toepassingen veel minder last hebben van de gevreesde meeldauw.

De wijnboer kan de gegevens via een gepersonaliseerde app of webpagina raadplegen en op die manier gealarmeerd worden of het oogstmoment bepalen. Soms gaat er werkelijk een alarm af op zijn smartphone, bijvoorbeeld wanneer er in de lente nachtvorst dreigt.

Meten is weten
De technologieontwikkeling gaat met rasse schreden vooruit. Dit is ook in de praktijk merkbaar, vooral in eerste instantie in de grote wijnbouwlanden: van Californië tot Australië en van China tot Zuid-Afrika. In Europa zijn het vooral Spanje, Frankrijk en Italië die de kar trekken.
Vanuit het programma Horizon 2020 financiert de EU internationale innovatieve projecten, onder andere voor de wijnbouw. Een daarvan is het VISCA-project, geleid door een consortium van elf instanties uit vijf wijnlanden. Het doel is om de Zuid-Europese wijnindustrie weerbaar te maken tegen de wisselvalligheden van het klimaat. Hiervoor hebben de partners een tool ontwikkeld die wijnproducenten actuele informatie biedt om eventueel zelfs andere druivenrassen aan te planten om optimale productieresultaten te behalen.

Meer en betere wijn?
Geen schimmel in de wijngaard leidt tot minder gebruik van pesticiden en een gezonde rijping van de druiven die vervolgens op hun hoogtepunt worden geplukt. Dat brengt onvermijdelijk een verhoging van de productie, een verlaging van de kosten en een verbetering van de kwaliteit met zich mee. De cijfers van het wijndomein Pago Aylés in Aragón illustreren dit. Zij zijn in 2016 gestart met een digitale tool die patronen kan voorspellen in biologische cycli, productie en mogelijke ziektes. Het eerste jaar leverde dat een besparing op van maar liefst 30% aan personeelsuitgaven en 10% aan productiekosten en belangrijker nog, een merkbare toename in kwaliteit.
Niet alleen in de wijngaard, maar ook in de kelder kunnen slimme toepassingen een grote rol spelen. Een vernuftig voorbeeld van slimme technologie is een monitorsysteem voor fino sherry. Deze witte wijn uit Jerez rijpt in vaten onder een laag flor (een gistlaag). De keldermeester kan nu een ‘smart cork’ gebruiken om de ullage (het deel van het vat dat niet is gevuld) te meten, evenals de temperatuur en de hoeveelheid licht in het vat. Als er een probleem is, kan hij direct ingrijpen.

In België
In eigen land zijn tal van wijnbouwers al ruim tien jaar bezig met onderzoek naar het gebruik van technologische oplossingen in de wijngaard. Chardonnay Meerdael in Oud-Heverlee zet hier stevig op in, stelt Laurens Vleminckx. Als zaakvoerder, wijnmaker en wijnbouwer runt hij met zijn ouders Paul en An het wijnhuis. Het domein beschikte in eigen land als een van de eersten over een digitale vorstmeter. Daarnaast hebben zij een weerstation en een zelfrijdende tractor in ontwikkeling. De aanleiding om deze apparatuur jaren geleden aan te schaffen was ook hier de onvoorspelbaarheid van het weer. Tegenwoordig kunnen in april/mei de temperaturen al flink stijgen met als gevolg dat de wijnstokken te vroeg schieten of zelfs in bloei staan. Hierdoor zijn ze kwetsbaar voor nachtvorst. De vorstmeter stuurt elke vijftien minuten via de gsm de actuele temperatuur door, zodat er – als het nodig is – tijdig warmtekanonnen kunnen worden geplaatst en schade aan de wijnstokken wordt voorkomen.

De wijnbouw in België is booming. De productie stijgt al jaren en in de laatste tien jaar tijd is deze verzesvoudigd volgens minister van landbouw Crevits (CD&V). Aan deze trend zal voorlopig geen einde komen. Het ILVO, het instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, tracht in nauwe samenwerking met andere partners, zoals PCFruit, de wijnboeren te ondersteunen door het potentieel van de wijngaard maximaal te benutten met behulp van technologische innovaties. Dit moet leiden tot een verduurzaming en optimalisering van de teelt, maar het moet vooral resulteren in een blijvende toename van de kwaliteit van de wijn. Er wordt multidisciplinair onderzoek gedaan naar verschillende toepassingen voor diverse stadia (d.i. aanplant, teelt, oogst en productie). Er worden bijvoorbeeld bodemscans (soms voorzien van GPS) uitgevoerd om te bepalen wat de pH-waarde is en ook welke druif waar aangeplant kan worden. Met drones wordt onder andere in beeld gebracht waar onkruid is of dat er sprake is van waterstress.

Voor de toekomst ziet Simon Cool, onderzoeker bij ILVO, nog veel ontwikkeling en potentie binnen deze jonge sector. Door de technologische vooruitgang zullen we straks steeds meer zelfrijdende tractoren in de wijngaarden zien bewegen. De inzet van robots en drones zal flink toenemen. Dit zijn allemaal instrumenten die zullen leiden tot het uiteindelijke doel, namelijk dat wijnboeren met al de data zo goed mogelijk beslissingen kunnen nemen om het beste uit hun wijngaard te halen.

Foto onder: Laurens (l) en Paul (r) Vleminckx